دیابت حاملگی (GDM)
دیابت حاملگی (Gestaional diabetes mellitus; GDM)
تغييرات هورمون ها در طي حاملگي ، متابوليسم كربوهيدرات ها را تحت تأثير قرار مي دهند. سطوح استروژن، پروژسترون، لاكتوژن جفتي انسان، پرولاكتين و كورتيزول آزاد در طي حاملگي به طور پيوسته افزايش یافته كه از اين ميان، به ویژه كورتيزول و لاكتوژن جفتي انسان، آنتاگونيست هاي انسولين به شمار مي روند، بنابراين خانم ها در طي حاملگي، يك مقاومت نسبي نسبت به انسولين پيدا می كنند. در خانم هاي طبيعي، به منظور غلبه بر اين تغيير، با افزايش توليد انسولين، سعي در جبران مقاومت نسبي به انسولين رخ مي دهد. به طور طبيعي، در نيمه دوم حاملگي و به ویژه در سه ماهه سوم حاملگی، مقاومت به انسولين، افزايش بیشتری يافته و موجب اختلال مختصري در تحمل گلوكز مي شود. خانمهایی كه دچار ديابت حاملگي مي شوند، قادر به جبران انسولين (افزايش توليد انسولين) نبوده و در اين زمان شناسايي مي گردند.
شدت هاي مختلفي از عدم تحمل به كربوهيدرات كه براي اولين بار طي دوران بارداري شناخته و يا ايجاد شود، ديابت حاملگی ناميده مي شود. اين تعريف بدون توجه به استفاده يا عدم استفاده از انسولين براي درمان به كار مي رود. بدون ترديد بعضي از زنان مبتلا به ديابت بارداري از قبل دچار ديابت آشكار هستند كه تا پيش از بارداري تشخيص داده نشده است. ديابت بارداري، شایع ترین اختلال متابوليك در دوران بارداري با شيوع حدود 5 درصد مي باشد. با توجه به بررسي هاي انجام شده به نظر مي رسد كه شيوع ديابت بارداري در ايران از ۱.۳% تا ۸.۹% متغير باشد.
دستورالعمل غربالگری و تشخیص دیابت بارداری:
سازمان جهانی بهداشت و کارگروه مطالعات بارداری انجمن بین المللی دیابت (IADPSG)، آزمایش یک مرحله ای تست تحمل گلوکز (GTT) با مصرف ۷۵ گرم گلوکز را رسماً برای غربالگری و تشخیص دیابت بارداری توصیه نمود. هر خانم باردار یه منظور غربالگری ازنظر دیابت بارداری باید مراحل زیر را طی نماید:
۱- برای تمام خانم های باردار در اولین ویزیت بارداری ، باید آزمایش قند خون ناشتا درخواست گردد. تفسیر قند خون ناشتا در خانم های باردار به صورت زیر می باشد:
۲- برای تمام خانم های بارداری که نتیجه آزمایش قند خون ناشتای آ نها در اولین ویزیت بارداری، ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر و یا کمتر ( طبیعی و پره دیابتیک ) گزارش شده است، باید در طی هفته های ۲۸-۲۴ بارداری، آزمایش تحمل گلوکز (GTT) دو ساعته با مصرف ۷۵ گرم گلوکز انجام شود. تفسیر آزمایش ها در این مرحله، به صورت زیر می باشد:
به حضور هر نوع قند در ادرار، گليكوزوري و به حضور قند گلوكز در ادرار، گلوكوزوري گفته مي شود. گلوكز به دليل كوچكي اندازه آن به سهولت از گلومرول ها فيلتره شده و به طور كامل در توبول هاي پروگزيمال، بازجذب می شود. آستانه بازجذب گلوكز براي كليه ها در حدود ۲۰۰- ۱۸۰ mg/dl مي باشد.
افزايش قند در ادرار مي تواند ناشي از افزايش قند پلاسما (بيش از ظرفيت باز جذب توبول ها) (ديابت مليتوس، ...) و يا نقص در سلول هاي توبول هاي پروگزيمال باشد (سندروم فانكوني، آسیب توبول ها، ... ) كه در مورد اخير به گليكوزوري كليوي موسوم می باشد. براي هر شخصي كه گليكوزوري داشته باشد و قند سرم او طبيعي باشد، بايد احتمال وجود سندروم فانكوني را مدنظر داشت. به طورکلی، افزايش قند ادرار در ديابت مليتوس، ديابت حاملگي، سندروم فانكوني، آستانه پايين كليه براي بازجذب گلوكز، فئوكروموسيتوما، آكرومگالي، سندروم كوشينگ، استرس و... مشاهده مي شود.
ازجمله عوارض جنيني ديابت بارداري به ماكروزومي جنين، هيپوگليسمي (كم بودن قند خون)، هيپوكلسيمي (كم بودن كلسيم خون) و هيپربيليروبينمي (افزايش بيليروبين خون) جنین می توان اشاره نمود.
شيوع عمده ناهنجاري هاي مادرزادي در نوزادان مادران ديابتي، ۲ تا ۳ برابر بيشتر است. اين ناهنجاری ها اغلب دستگاه های عصبي مركزي، قلبي- عروقي، گوارشي، ادراري- تناسلي و اسكلتي را درگير مي نمايد. نقايص حاصله غالباً طي دوره ارگانوژنز روي مي دهند؛ به همين دليل در مادران ديابتي لازم است سطح گلوكز خون پيش از لقاح و در سرتاسر دروان بارداري، نزديك به مقادير طبيعي حفظ شود.
ازجمله عوارض مادري دیابت حاملگی به افزايش خطر پره اكلامپسي، صدمات زايماني ناشي از ماكروزمي جنين، پلي هيدروآمنيوس(افزایش حجم مایع آمنیوتیک) و شيوع عفونت هاي باكتريايي مي توان اشاره نمود.
در زنان بارداري كه عدم تحمل به گلوكز دارند، در صورت عدم کنترل سطح قند خون، گلوكز بيشتري به جنين مي رسد و هايپرانسولينمي در جنين ايجاد مي شود. ازآنجایی که انسولين و فاكتورهاي شبه انسولين (I و II) در تنظيم رشد جنين نقش دارند، هيپرانسولينمي منجر به رشد بیش ازحد جنين (ماکروزومی) مي گردد.
توصیه های پس از بارداری:
لازم است برای همه خانم های مبتلا به دیابت بارداری، به منظور کشف دیابت پایدار، در هفته های ۶ – ۱۲ پس از بارداری، آزمایش تحمل گلوکز (GTT) با مصرف ۷۵ گرم گلوکز انجام شود. برای این کار باید ابتدا از بیمار، در وضعیت ناشتا نمونه گیری شده و سپس، ۲ ساعت پس از مصرف گلوکز نیز نمونه گیری انجام شود. در این حالت، تفسیر آزمایش به صورت زیر خواهد بود:
* برای خانم های دیابتیک، درمان دیابت لازم است .
* برای خانم های پره دیابتیک، اصلاح سبک زندگی ( ورزش و رژیم غذایی مناسب ) و یا استفاده از متفورمین توصیه می شود.
* برای خانم هایی که نتیجه آزمایش آنها طبیعی است، غربالگری دیابت هر ۳ سال توصیه می شود.
مراد رستمی
معصومه جرفی
منبع : اخبار آزمایشگاهی
